Stagflâsyon Nedir?

Stagflâsyon, 1970 yılında İngilizcede stagnation ( milli hâsıla hızının ortalamadan daha düşük bir hızla ilerlemesi) anlamına gelen bu sözcük ile inflation (fiyatların genel olarak düzenli ve sürekli artış göstermesi) kelimelerinin birleşiminden oluşmaktadır. Aynı zamanda ekonomi alanındaki durgunluk ve aynı anda enflasyon oluşumu olarak tanımlanmaktadır. Stagflâsyon, stagnasyon (durgunluk) kökeninden oluşan ve enflasyonun beraberinde görüldüğü durumu ifade eder. Ekonomi alanında stagflasyon olduğu dönemlerde piyasada durgunluk olur ve fiyatlar artmaya başlar. Aynı zamanda fiyatların hızla artış göstermesi, ülke genelinde ekonomideki işsizlik oranını da fazlasıyla etkilemektedir.

Klasik İktisat Teorisine Göre Stagflâsyon

Klasik iktisat teorisinde stagflasyon, paradoksal bir durumdur. Bu durumda, genel stagflâsyonda enflasyon ve işsizlik oranı arasında ters bir döngü oluşumu vardır yanı biri düşerken diğeri yükselmektedir. Klasik teoride ise böyle bir döngü yoktur.

Her iki durumda da yükselmeler mevcuttur. Ekonomide enflasyon oranının açıklanması, toplam taleplerin toplam arz durumunun aşılacağı bir derecede artış göstermesi ile sonuçlanır. Bu durumda mevcut arz, toplam talepteki artışı karşılayamamaktadır. En temel sebebi ise ekonomide üretimi arttıracak iş gücü yok denecek kadar çok azdır.

Stagflâsyonun Sebepleri Nelerdir ?

Stagflâsyon sebeplerini net bir şekilde belirtmek olası değildir. Bu duruma sebep pek çok sebep bulunmaktadır. Bazı bilim ve araştırmacılar, Stagflâsyonun ilk örneklerinden birinin 1970 yıllarında yaşanan petrol krizlerinin sebeplerinden biri olduğunu düşünmektedir. Bu durumda petrol krizlerinin meydana gelmelerinin ardından petrol fiyatlarının, petrol ihraç eden dış ülkeler tarafından arttırıldığı ve bu sebepten dolayı stagflasyon durumu oluşturulduğuna dair açıklamalar bulunmaktadır.

Petrol fiyatlarında yaşanan bu olağan artışın dünya genelinde ekonomik durumun negatif olduğu ve petrol ile bağımlı ürünlerin üretim maliyetlerinde de artış göstermesi söz konusudur. Bu durum üretim maliyetlerindeki artış düşmediği halde arz’da bir daralma meydana gelmesine yol açar. Dolayısıyla enflasyonda da yüksek derecede bir artış durumu söz konusu olabilir. Üretim maliyetlerindeki bu artış, üretimde gerilemeye sebep olurken, bu durum işsizliğe yansıyarak, çalışma oranının çokça gerilemesine neden olan en etkili faktördür.

Stagflâsyon Üretici ve Tüketicileri Nasıl Etkiler ?

Stagflâsyon, üretici halk tarafından ele alındığında, üretim maliyetlerinin artışına neden olurken, üreticilerin maliyetlerde kısıtlama getirmesine de sebebiyet vermektedir. Bunun sonucunda ise iş gücü piyasasında bir durulma ve gerileme söz konusu olabilir.

İşsizliğin artışına sebep olan bu maliyetler tüketiciye ulaşan son ürünün fiyatlarına yansımakta, bu sebeple de tüketici nezdinde çok daha yüksek fiyatlar ile karşı karşıya kalmasına olanak vermektedir. Stagflâsyon alanında işsizliğin artması ve fiyatların da bir hayli yükselmesi ile alım gücünde düşüş ile karşılaşan tüketiciler, karşılaştıkları enflasyon durumu ile çok daha hızlı artış gösterebilir.

Türkiye’de Stagflâsyon Dönemleri

Makro ekonomi durumunun esasları arasında yer alan yerleşim, ekonomistler tarafından incelenmiş ve bunun sonucunda stagflasyon kavramı üzerinde işletim sistemleri kurulmaya başlanmış. Ekonomik durumda üretimin devam etmesi maliyetlerin daha yüksek olması aynı zamanda enflasyon artışı ve işsizliğin ilerlemesi vb. yoğun olduğu dönemlerin ardından durgunluk dönemi başlamıştır. İşsizliğin ve enflasyonun artması ile beraber, gıdaların ithal edilmesi sonucu fiyat artışları bir hayli yükselmekte ve enflasyon, işsizliğe oranla daha fazla artış göstermektedir.

Bu süreçte fiyat ve talep şoklarıyla, fiyatların bu denli yüksek oluşuna ek olarak yüksek işsizliğin ve konaklama durumunun dahil oluşu stagflasyon biriminin oluşumunu ve ilerleyişini arttırır. Bu temel klasikler ve Monetarist teori kayıplarının ve kazanımlarının konjonktürel olduğunu ve bu bunalımın ekonomik durumun doğal ilerleyişi içerisinde düzelebileceğini iddia ederken, keynesçiler daha geniş çaplı müdahale önermektedir. Böylelikle bu durumun daha kolay ilerlemesi ve kesin çözüm odaklı olması sağlanmaktadır.

Enflasyon ve Stagflâsyon Olgularına Yönelik Çözüm Politikaları ve Türkiye örneği

Türkiye genel ekonomide, üretimin yardımcı fiyat ve kargonun yüksek oluşu işsizliğin çokça yüksek olduğu bu geçmişten sonra sakin döneme geçilmiştir. Böylelikle işsizlik oranları ve enflasyon aynı oranda, yükselişe geçmiştir.

Bu aşamada klasikler ve parasal teori, kayıpların ve satın almaların konjonktürel olduğu bunalımın, ekonomik durumun doğal ilerleyiş ile en kısa süre içerisinde düzelebileceğini iddia ederken aynı zamanda keynesçiler müdahaleciliği yardımcı olur.

Stagflâsyon süreci boyunca işsizlik oranında artış hüküm sürerken, ekonomik büyüme yaratılamaması ve ülke genelindeki enflasyon rakamlarının da devamlı olarak yüksek oranda ilerlemesi ülke ekonomisi açısından bir hayli orantısız bir durum oluşturmaktadır. Politika seti olara ekonomik krizlerin aşılmasının en zor olanlarından biridir stagflasyon. Bu dönemlerde bir yandan enflasyon ile mücadele içerisinde olacak diğer yandan ekonomiyi canlandıracak bir tür ekonomik politika sergilenmesi gerekmektedir.

Ekonomistlere göre bu durumun kolay aşılabilecek bir durum olmadığı söylenmektedir. Genel açıklaması ise bu iki genel politikanın birbiri ile çelişen, her halükarda birbirlerini olumlu veya olumsuz yönde etkileyen politikalardır.

Stagflâsyon Nedenleri ?

Ücretlerin artması
Yanlış para ve maliye politikaları
Enerji kaynaklarındaki fiyat yükselişleri
Tüketimin bir hayli artması
Finansal krizler ve döviz kurundaki istikrarsızlık
Para arzının üretilmesi gerekenden daha fazla üretilmesi

Stagflâsyon Sonuçları Nelerdir ?

Yoğun işsizlik artışı
Enflasyonun artması sebebi ile yatırımların yavaş ilerlemesi
Hükümetler in ülke genelinde tüketimin azaltılmasına yönelik önlemlerin alınması
Maliyetlerde artış görülmesi
Döviz kurundaki istikrarsızlıkların spekülatörler yaratması
Temel geçim ve tüketim ürünlerinin genel fiyatlarında artış yaşanması

Stagflâsyonun Mücadele Yöntemleri Nelerdir ?

Stagflâsyon, temel olarak iki tür ekonomik sorunun birleşimi ile aynı anda çözümlenmesidir. Bu sorunlardan biri sabit dururken diğerini çözüme ulaştırmak bu sorunu çözmeye yeterli değildir. Stagflâsyonla mücadele yöntemleri genel olarak mikro tabanlı yaklaşımları içermektedir. Bunlar arasında gelirler politikası, toplam arz, vergi temelli gelirler politikası, indeksleme ve üretim teşvikleri sektörel ve bölgesel politikalar sayılabilir.